Birinci dünya savaşı öncesinde gaz lambaları ile aydınlatılan Trabzon savaş sonrasında çeşitli girişimlerle elektrik ile aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Belediye ve ticaret odasının girişimi ile Mart 1924 başında belediye başkanınında içinde bulunduğu Kazaz zade Hüseyin, Nemli zade Sabri, Barutçu zade Hacı Ahmet, Haci Ali Hafız zade Mehmet Salih, Hacı Hamdizade Hacı Hami, Culha zade Hacı Kadri, Hacı Rüştü Hafız Efendiler den oluşan bir heyet şirket kurarak Elektriği Trabzona getirmek için toplandılar. Bu heyet ön hazırlıkları yapabilmek için Trabzona Tarsusta belediyeye elektrik işleri yapan Fransız asıllı Ribeau yu davet etti. Temmuz 1924 yılında Trabzon a gelerek incelemelere başlayan mühendis Ribeau, önce Değirmendereyi gezdi. Daha sonra Sera köyü cıvarında da incelemeler yaparak en uygun elektrik üretimi yapılacak sahayı keşfetmek için faaliyete başladı. Bu incelemeler sırasında Fransız mühendis,Visera mevkiinde Uçarsu şelalesinin elektrik üretimi için en uygun yer olduğu kanaatine vararak yeni bir rapor hazırlamıştır. Buradan elde edilecek enerji ile Akçaabat ilçesi de aydınlatılacaktır. İstikbal gazetesinin mühendis Ribeau nu raporu ile ilgili haberi şu şekildedir:
Teşebbüsatın ilk safhası hitam buldu. Müteşebbis heyet mühendis mösyö Ribeau nun Visera suyundan elektrik istihsali programını kabul etti. İş imtiyaz almaya kaldı.
Visera mevkiindeki Uçarsu dan istifade suretiyle elektrik istihsali için tedkikat yapan mösyö Ribeau nun raporu heyet-i müteşebbise kabul etti.
Bu rapora nazaran, matlup tesisat için yüz altmış dört bin lira masrafa ihtiyaç vardır. tesisatın bilcümle aksamı ihtiyati tahminlerle bu masarifa ithal olunmuştur. Visera uçurumunun bugünkü irtifayi kafi olmadığı için su borularla uçurumlu havaliye nakil edilecek ve oradan uçurulacaktır ki, bu süretle elde edilecek uçarın irtifai dört yüz yirmi iki metre olacaktır. Taştan tebaan ettiği için tamamen saf ve berrak olan bu su nakledileceği uçurumdan Galatma deresine dökülecek ve fabrika dere içinde tesis edilecektir.
Dört yüz yirmi iki metre uçardan dört bin beygir kuvveti istimal edilebilir. Sade bugün yapılmak istenilen tesisat için bu kuvvet ziyade olduğundan şimdilik bin beygir kuvveti istimal edilecektir. Bu kuvvetin husulü için iki türbin makinesine ihtiyaç vardır. türbinlerin beheri on bin liraya alınabiliyormuş,bilahare fazla kuvvete hasıl olacak derecede sair tesisat yaptırılmak istenirse ilave edilecek türbin makineleri ile kolayca bu maksat hasıl olmuş olacaktır.şimdilik istihsali takrir eden bin beygir kuvveti ile yirmişer mumluk yirmi bin lamba temin edilecektir. Mühendis Ribeau bu tesisat için tespit ettiği haritalar vesaire müteşebbis heyet tarafından tamamen kabul edildiği için teşebbüsün birinci safhası hitam bulmuş demektir. Şimdi nöbet bir istida ile Vafia Vekaletinden imtiyazı almaya kaldı. Bu meseleninde uzun müddet geçikmeyeceği ümit olunabilir.denildikten sonra oluşturulacak anonim şirket için çıkartılacak hisse senetleri üzerinde duran gazeteye göre; bu senetler asgari bin kuruş olacakmış denilerek, bu paranın fazla olduğu ileri sürülmektedir.
Ağustos ayı içerisinde elektrik imtiyazı için Nafıa Vekaletine başvuran şirket müteşebbis heyeti, elektrik imtiyazı dışında Akçaabatla Trabzon arasında tramvay işletme imtiyazı da istemektedir. Nafıa vekaletinde Trabzon mebusu Şefik bey tarafından takip edilen imtiyaz isteği 1924 yılı sonlarına doğru kabul edilerek 1925 yılları başlarında mühendis Ribeau ile anlaşma imzalanmış ve işe başlamak için mühendis Şubat 1925 de Trabzon a gelmiştir.
160 bin lira sermaye ile oluşturulan Trabzon Elektrik Şirketinin semayesi 1928 yılında 350 bin liraya,1929 yılında da 600 bin liraya çıkartılmıştır. İnşaatına 1926 yılında başlanılan santral,1929 yılında üretime geçmiştir. Trabzon a 32200 metrelik hava hattından aktarılan elektrik enerjisi şehre kadar 512 demir ve ahşap direklerle aktarılıyordu. Aynı şekilde Akçaabat ı da aydınlatan elektrik santralı, Trabzon da işyeri sayılarınında artmasına neden olmuştur. Elektrik enerjisi gelmeden önce 30 cıvarında olan atölye sayısı, elektrikten sonra 65 e yükselmiş, bir çok fındık kırma makinası devreye girerek elektrik enerjisinden faydalanmaya başlamışlardır. 1932 yılı itibarı ile şehrin aydınlatılmasında kullanılan şirkete ait 90 lamba ile belediyeye ait 700 lamba bulunuyordu. Bu lambalarla şehrin aydınlatılması sağlanıyordu. Belediyenin şirket sermayesine katkısı ise 1929 yılı itibarı ile 65bin lira idi. Yine 1932 yılında şehirde elektrik abone sayısı iki bin cıvarındaydı.
Santral 1929 yılında 121.900 kilovat/saat elektrik üretirken, bu üretim 1930 yılında 991.500, 1931 yılında 1.019.500, 1932 yılında ise 942.000 kilowat/saate ulaşmıştır.
Söz konusu şirket 1937-1938 döneminde Türkiye deki özel elektrik işletmeleri ile birlikte devletleştirilmiştir.
Kaynak:
Çicek, Rahmi(1999)Trabzonda Yerel Yönetim Düşüncesi ve Şehirleşme Çalışmaları Trabzon tarihi sempozyumu sayfa 602
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder